Akdeniz Üniversitesi(AÜ) Organ Nakli Merkezi, Koordinasyon Sorumlusu Öğretim Görevlisi Nilgün Bilal, ile organ bağışının önemi, toplumdaki bilici ve AÜ'de yapılan nakiller üzerine konuştuk. Organ naklinde ülkemizde hala belli seviyelere ulaşamadığımızı söyleyen Bilal, organ bağışı noktasında toplumu bilinçli olmaya davet etti.

Organ Bağışının önemi nedir?

Ülkemizde binlerce hasta organ nakli ile sağlığına kavuşmayı ve organ nakli çok ciddi bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Hayatını sürdürebilmek ve sağlığına kavuşabilmesi için hastaların bir kısmının tek seçeneği organ nakli. Tüm Türkiye genelinde binlerce kronik organ yetmezliği hastası var. Sadece kronik böbrek yetmezliği gören hasta sayısı 60 bin. Organ yetmezliğinde son aşamaya gelmiş, organ nakli şansına kavuşmak için Ulusal Organ Bekleme Listesinde organ bağışı bekleyen hasta sayısı şuan 26 bin civarında. Organ bağışıyla insanlar sağlıklı yaşamlarına dönebilir ve üretken hale geçebilir. Bu yüzden organ bağışı çok önem taşıyor. Her zaman şunu söylüyoruz ki her bir organ bağışıyla bir hayat, bir hayatla da nesil kurtarılabilir.

Organ Nakli konusunda kamuoyu duyarlı mı?

Kamuoyu organ bağışı konusunda duyarsız dersek topluma haksızlık yapmış oluruz. Kamuoyu duyarlı demek de bizim için yeterli değil. Organ bağışı ülkemizde istenilen düzeyde değil. Evet ülkemizde organ bağışının bilincinde olan ve destekleyen önemli bir kesim var. Ama maalesef organ bağışının öneminin hiç farkında olmayan ve bizlerin fark ettirmeye çalıştığımızda da organ bağışını ret eden de toplumun büyük kısmı.. Tüm dünya da organ bağışı konusunda sıkıntılar var. Ülkemizde hiç yeterli değil. Ülkemizde organ nakli olmak için sıraya giren hastalarımızın çok az bir kısmı organ nakli olabiliyor. Büyük çoğunluğu da organ nakli beklerken hayatını kaybediyor. Ülkemizde ciddi bir organ bağışı yetersizliği sorunu var. Bu sorun sadece hastaları ilgilendiren bir sorun değil toplumsal bir sorun. Çünkü herkes hayatının hiç ummadığı bir döneminde organ nakli bekliyor konumuna düşebilir.

2018 yılında Akdeniz Üniversitesi'nde (AÜ) kaç organ nakli yapıldı?

Bu yıl merkezimizde 182 böbrek nakli, 44 karaciğer nakli, 7 kalp nakli yapıldı. Neredeyse hemen hemen her gün Akdeniz Üniversitesi'nde (AÜ) bir organ nakli yapılıyor.1982 yılından beri herçeşit organ naklinin yapıldığı merkezimizde 5000 i aşan hastaya organ nakli yapıldı. Yapılan nakillerin büyük bir kısmı, ' ölen kişilerin organ bağışı yetersiz olduğu için' yaşayan yakınlarından alınarak yapılıyor. Yakınlarından alınarak yapılan nakillerde sadece karaciğer ve böbrek nakillerinde geçerli. Kalp, akciğer, yüz nakli gibi diğer nakiller ve yakınlarından vericisi olmayan böbrek ve karaciğer hastaları için sadece beyin ölümü olmuş kişilerin organlarının bağışlanmasına ihtiyaç var. Böbrek hastalarının yüzde 70'i yakınlarından böbrek alınarak yapıldı. Karaciğer nakillerinde de yüzde 60'ı yakınlarından alınarak yapıldı. AÜ'de 7 kalp nakli yapılması AÜ'nün büyük bir merkez olduğunu gösterir. Türkiye'de çok az sayıda kalp nakli yapılan merkez var. AÜ'de bu merkezlerden bir tanesi.

Akdeniz Üniversitesi'nde ölen kişilerden alınan organ bağışı durumu nedir?

Merkezimizde ölen kişilerden organ bağış oranı da yüzde 40 civarında. Tüm Türkiye genelinde organ bağışı yüzde 25 civarında iken bizim istediğimiz rakam olmasa da Türkiye ortalamasının üzerinde bir rakam.

Organ naklinde AÜ'yi diğerlerinden ayıran özelliği nedir?

Türkiye'de çok fazla organ naklini gerçekleştiren merkez var ama AÜ bu merkezlerin içerisinde kamu üniversitesi olarak, 36 yıldır, en çok sayıda nakil yapan ve en başarılı yapan merkez. Üniversitede kurulduğu günden beri organ nakli yapılıyor. Şuan üniversitemizde sadece Akciğer nakli yapılmıyor. Akciğer nakli yapılması için başvurularımız yapıldı. AÜ hemen hemen tüm nakillerin tek çatı altında hem etik hem bilimsel kurallara göre yapılan devlet üniversitesi. AÜ'nün diğer önemli bir özelliği birden fazla nakilin hepsinin bir arada yapılıyor olması.

Organ bağışında bulunan her insanın organı kullanılabiliyor mu?

Organ bağışı yapan herkesin vefat ettiğinde organları kullanılamayabilir. Organ bağışı yapan kişinin ölüm şekli önemli. Organ bağışı yapan bir bireyin organlarının alınabilmesi için beyin ölümünün gerçekleşmesi ve diğer organlarının hastaları yaşatabilecek fonksiyana sahip olması ve ölüm halinin hastanede olması gerekiyor. Toplumda yeteri kadar organ bağışını sağlayabilmemiz için toplumda herkesin organ bağışında bulunmalı.

Toplumda organ bağışı bilinci nasıl oluşturulur?

Toplumda organ bağışının bilincinin oluşturulması için çok yönlü çabaya ihtiyaç var. Ülkemizde organ bağışı noktasında belli seviyeye geldik. Ama bu seviye yeterli değil. Organ bağışını hem toplumun hem de sağlık çalışanlarının desteklemesi hem de devletin belli önlemleri alması gerekiyor. Bütün bunların hepsi bir arada olmalı. Sağlık Bakanlığı'nın organ ve doku nakli dairsi başkanlığı tüm Türkiye'de çok ciddi çalışmalar yapıyor, önlemler alıyor. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı organ nakli ile ilgili çok önemli bir alt yapı kurmuş durumda. Organ bağışı hususunda devlet desteğini büyük ölçüde sağlamış durumdayız. Kişisel olumsuz engelleri ortadan kaldırmak için toplumda organ bağışı kültürünün oluşturulması gerekiyor. Bunun için daha çok eğitime ve medyada doğru bilgi paylaşılmasının sağlanmasına, organ nakli konusunda olumlu algı yaratılmasına ihtiyaç var.

AÜ'de kaç hasta organ nakli için bekliyor?

Ulusal organ bekleme listesine kayıtlı böbrek nakli bekleyen hasta sayısı 1400. Karaciğer nakli bekleyen 200 civarında. Kalp nakli bekleyen hasta sayımız ise 250 kadar. 45 çift kol nakli, 4 tam yüz nakli bekleyen hastamız var. Yakında Akciğer nakli de başlayacak ve Akciğer nakli olmak için bekleyen hastalarımızda olacak.

Son olarak söylemek istedikleriniz neler?

Sağlıklı iken çok az kişi hasta insanların farkındadır. Hasta olan kişilerin farkında olabilmek için sağlıklı kişiler çabalayabilir. Biz de diyoruz kendisinde yoksunluk olmayan bir durumu fark edebilmeli kişiler. Bireyler hayatlarını kaybettikten sonra zaten toprakta çürüyecek organların her birinin bir yaşama, bir nesile dönüşmesini sağlayabilir ve bunun için sadece bir karar vermek gerekiyor. O yüzden yeni sloganımız 'Canım olur musun?' Bu konuda herkesi duyarlılığa davet ediyorum.

(Deniz TOPKAYA )