43 yıl önce bugün Türkiye bir darbe ile uyandı. Dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve Milli Güvenlik Konseyi tarafından gerçekleştirilen 12 Eylül darbesi Türkiye'de demokrasinin askıya alınmasına, insan hakları ihlallerine ve binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, “Kendi kendini kontrol edemeyen demokrasiyi sağlam temeller üzerine oturtmak, kaybolan devlet otoritesini yeniden tesis etmek için yönetime el koymak zorunda kalmıştır” sözleriyle darbeyi duyurdu.
SİYASETE KİLİT VURULDU
Darbenin duyurulmasından sonra ilk olarak Anayasa rafa kaldırıldı ve sıkıyönetim ilan edildi. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) kaldırıldı. Siyasi partilerin kapısına kilit vuruldu. Dönemin siyasi liderleri Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan ve Alparslan Türkeş sürgüne gönderildi, bu isimlere siyasi yasak getirildi.
BİNLERCE KİŞİ GÖZALTINA ALINDI
Darbe sonrası; resmî rakamlara göre 650 bin kişi gözaltına alındı, 230 bin kişi askerî mahkemelerce yargılandı, cezaevlerinde ise işkence sonucu 171 kişi olmak üzere yaklaşık 300 kişi öldü, 48 kişi ‘bir sağdan bir soldan’ denilerek idam edildi, bin 683 bin kişi ise fişlendi. Kenan Evren'in idam kararları için söylediği “Asmayalım da besleyelim mi?” sözleri insan hakları ihlallerinin durmayacağının kanıtı niteliğindeydi.
30 YIL SONRA ADIMLAR ATILDI
12 Eylül 2010'daki referandumda yüzde 57,88 ‘evet’ oyu çıktı ve 13 Eylül 2010 sabahından itibaren 12 Eylül'ü yapanlar hakkında suç duyurularında bulunulmaya başlandı. Bütün suç duyuruları toplandı ve Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 7 Nisan 2011 tarihinde ilk soruşturma açıldı. Bu, darbenin üzerinden geçen 31 yılın sonunda açılabilen ilk soruşturmaydı. 4 Nisan 2012 tarihinde darbecilerin yargılanmasına başlandı. Dava sonucunda Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya, 765 sayılı TCK'nin ‘Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler’ başlıklı 146’ncı maddesi uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Tahsin Şahinkaya'nın, Kenan Evren’den iki ay sonra 90 yaşında ölmesiyle Yargıtay aşamasındaki dava düştü, kararlar kesinleşmedi.
ŞAHİNKAYA’YA CEZA!
Yıllar sonra, 15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi sonrası; Kenan Evren'in ifadesini alan dönemin Ankara Cumhuriyet Başsavcı Vekili, Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya'ya dava açan dönemin Ankara Cumhuriyet Savcısı, açılan davaya ilk bakan hâkimler ve iddia makamında bulunan savcılar, ‘Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ) soruşturması’ kapsamında meslekten ihraç edildi. Daha sonra bazıları yargılandı ve mahkûm oldu. HABER/ÇİĞDEM KORKAN