Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatıyla 1932'de ‘Birinci Türk Dil Kurultayı’ açıldı. Kurultayın açılmasının ardından TDK Türkçenin önemini vurgulamak için 26 Eylül’ü ‘Dil Bayramı’ olarak ilan etti. 26 Eylül, her yıl ‘Dil Bayramı’ olarak kutlanıyor.
Yaşamı boyunca Türk diline önem veren Atatürk, daha Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmadan görüşlerini çeşitli zeminlerde dile getiriyordu. ‘Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ adıyla 12 Temmuz 1932'de kurulan ve daha sonra ‘Türk Dil Kurumu’ ismini alan cemiyet, Birinci Türk Dil Kurultayı’nı 26 Eylül-6 Ekim 1932 tarihleri arasında yaptı.
Birinci Türk Tarih Kongresi’nin ardından katıldığı bir toplantı sonunda Gazi Mustafa Kemal Atatürk, “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun” diyerek talimat verdi. Cemiyet 12 Temmuz 1932'de kuruldu. Cemiyetin kurucuları arasında Başkan Samih Rifat, Ruşen Eşref (Ünaydın), Celal Sahir (Erozan) ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) yer aldı. Cemiyetin amacı, Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmekti.
HER MESLEK GRUBUNDAN İNSANLAR YER ALDI
Dönemin dil bilimcilerin yanı sıra yazarlar, her meslekten aydınlar ve halk temsilcilerinin de katıldığı kurultayda, farklı meslek gruplarından insanların da yer aldığı bir çalışma kolu kuruldu. Ahmet Cevat ‘Sözlük-Terim Kolu’, Ragıp Hulusi ‘Derleme Kolu’, Hasan Ali ‘Lenguistik-Filoloji Kolu’ ve İbrahim Naci ‘Yayın Kolu’ başkanlığına getirildi.
Türk Dil Kurumu 92 yıl önce, çok sayıda bilim adamı, gazeteci, yazar, devlet adamı ve sanatçı gibi önemli meslek gruplarının yer aldığı Türk Dili Kurultayı’nda Türkçe’nin önemini vurgulamak için 26 Eylül’ü ‘Dil Bayramı’ olarak ilan etti.
Cemiyet, 1934'te yapılan kurultayda ‘Türk Dili Araştırma Kurumu’ adını aldı, 1936'daki kurultayda ise adı, bugünkü ‘Türk Dil Kurumu’ (TDK) olarak değiştirildi. Atatürk, vefatından kısa süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını TDK ile Türk Tarih Kurumu’na (TTK) bıraktı. TDK ve TTK, 1982 Anayasası ile oluşturulan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlandı.
