Türkiye ekonomisi yakın tarihin en büyük buhranlarından birini yaşıyor. Bankaların, enflasyonun patlamasından önce açtığı kredi musluklarını kapatması, iş dünyasının finansman batağına düşmesine neden olurken, artan finansman sorunu çek ve senetler ile çalışılmasını zorunlu kılıyor. Ancak bu noktada iş ve ticaret dünyası başka bir sorunla daha boğuşmak zorunda kalıyor.
Türkiye genelinde geçen yılın aynı dönemine göre karşılıksız işlem yapılan çek sayısı yüzde 80 arttı. Çeklere karşılık gelen toplam parasal artış ise yüzde 245 olarak gerçekleşti. Protestolu senette de artış yaşandı. Türkiye genelinde protestolu senet artışı yüzde 10 olurken, senetlerin parasal tutarı yüzde 181 arttı.
ANTALYA EKONOMİSİ ÇOK DAHA KÖTÜ
Bu bağlamda karşılıksız çekler ve protestolu senet sayısındaki artış aylardır çözülemeyen finansmana erişimdeki problemin ve ekonomideki buhranın en net göstergesi olarak değerlendiriliyor. Bu bağlamda Antalya ekonomisinin yılın ilk 7 ayındaki verileri Türkiye ortalamasından çok daha kötü durumda.
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) verileri de durumu gözler önüne seriyor. Zira Antalya Ticaret ve Sanayi Odası’nın resmi verilerine göre 2024 yılının ilk 7 ayında Antalya'da karşılıksız işlemi yapılan çek sayısı 2023 yılının aynı dönemine göre yüzde 145.43 arttı. Bu artış sonrası Antalya genelinde 9032 adet çek karşılıksız çıktı. Karşılıksız çıkan çek tutarı ise adeta dudak uçuklatıyor. Öyle ki 9032 adet karşılıksız çekin toplam tutarı geçtiğimiz yıla göre yüzde 385 artarak, 5 milyar 400 milyon liraya dayanıyor. Yine ATSO verilerine göre, protestolu senet sayısında Antalya Türkiye genelinde ilk beşte yer alıyor.
İŞLETMELER TİCARET YAPAMAZ HALE GELMİŞ
Karşılıksız çek ve protestolu senetlerdeki artışların ekonomideki en büyük göstergelerden biri olduğunu ifade eden Ekonomi İş Geliştirme ve Planlama Derneği (EKİPDER) Başkanı Reşat Güney konu ile alakalı detaylı değerlendirmelerde bulundu. “Antalya ekonomisi son dönemde ciddi bir krizle karşı karşıya” diyen Başkan Güney, “Antalya ekonomisini de Türkiye ekonomisinden bağımsız düşünmemiz mümkün değil. Antalya Ticaret ve Sanayi Odası’nın verilerini incelediğimizde, 2024 yılının ilk yedi aylık döneminde ATSO’ya kayıt yaptıran firma sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22,27 oranında azalmış, kaydı silinen firma sayısı ise yüzde 28,63 oranın da artmış. Bu ne demek? Aslında işletmeler artık ticaret yapmaktan geri durmaya başlamış. Kapananların sayısı artıyor, açılanların sayısı artmıyor. Bu ciddi anlamda Antalya’nın ticaretinde bir duraksama, bir bekleme olduğunu net bir şekilde ortaya koyuyor” dedi.
NEGATİFLİĞİN EN NET GÖSTERGESİ
Ticari olarak çek ve senetlere bakıldığında son derece olumsuz bir durumla karşı karşıya kalındığını kaydeden Güney, şöyle konuştu: “2024 yılının ilk yedi ayında Antalya’da karşılıksız işlemi yapılan çek sayısı 2023 yılının aynı dönemine göre yüzde 145,43 artarak 9032 olarak gerçekleşmiş olup tutarı ise yüzde 383,05 artarak 5,4 milyar TL olmuştur. İşte ticari işletmelerin açılışında yaşanan düşme, kapanmalarında ki artış ve karşılıksız çek sayısının yükselmesi ekonominin geriye doğru gittiğinin en net göstergesidir.”
ANTALYA TÜRKİYE’DEN DAHA KÖTÜ DURUMDA
Antalya olarak karşılıksız çek verilerinde maalesef Türkiye ortalamasının çok üstünde bir durumdayız. 2024 yılının yedi aylık döneminde karşılıksız işlemi yapılan çek sayısında Antalya’nın payı yaklaşık yüzde 6,18 iken tutarındaki payı ise yaklaşık yüzde 6,09’dir. Bu çok ciddi bir orandır ve ciddiye alınmalıdır. Senetlere de baktığınızda yine aynı olumsuzlukları görüyoruz. Türkiye genelinde geçen yılın aynı dönemine göre karşılıksız işlemi yapılan çek sayısı yaklaşık yüzde 80,42, tutarı ise yaklaşık yüzde 246,5 oranında artmış. Bu rakamlar Antalya’da yaşanan ticaretin gerilediğini, ticaretinin sorun yaşadığının yine en net göstergesidir. Bu anlamda Antalya’da ticaret can çekişmektedir.”
GÜVEN KAYBI YAŞANIYOR
Kamu bankalarının Antalya firmalarına kullandırdıkları kredilerde bir düşüş gerçekleştiğini de hatırlatan Reşat Güney, “2024 yılı haziran ayı itibari ile Antalya genelinde kamu ve özel bankalardan alınan nakdi krediler toplamı 495,8 milyar TL olup bu rakam tüm yurtta kullanılan nakdi krediler toplamının yaklaşık yüzde 3,65 ini teşkil etmektedir. Nakdi krediler 2024 yılında 2023 yılına göre yüzde 38,7 artarken Antalya’da yüzde 36,39 oranında artmıştır. Yani nakdi kredilerde de bir azalma söz konusu. Kamu bankalarının Türkiye geneline göre Antalya firmalarına kullandırdıkları kredilerde - yüzde 6,9’luk bir düşüş gerçekleşmiştir. Bu verilerden Antalya firmalarının güven kaybı yaşadığını da çıkartabiliriz” diye konuştu.
2025 DAHA ZOR GEÇECEK
Antalya ekonomisinin ciddi anlamda alarm verdiğini vurgulayan EKİPDER Başkanı Reşat Güney, “Özellikle TÜİK’in dış ticaret verilerine baktığımızda 2024 yılının ilk 6 ayında Antalya’dan gerçekleştirilen ihracatın geçen yıla göre yüzde 0,03 azalarak 1.474 milyon dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. İhracatımız düşüyor. Özellikle tarımda ihracat geriliyor. Meyve sebzede ve toplamda ilk 6 aydaki rakamlara göre düşüş yaşamış. Aslında tarımı ilgilendiren kurum ve kuruluşların bu süreci iyi değerlendirmesi ve gereken tedbirleri acilen alması gerektiğini düşünüyorum. Tarım, ticaret ve sanayide ihracat rakamlarında yaşanan gerileme, ticari faaliyet gösteren firmaların sayılarında ki azalma ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır. Yani Antalya ekonomisinin ticareti ciddi anlam alarm veriyor. Eylül ayından sonra da Antalya bir sarmalın içine girecek ve ekonomik krizi daha çok yaşayacak gibi görülüyor. Açıkçası 2025 daha zor geçecek” diyerek sözlerini sonlandırdı.
KARŞILIKSIZ ÇEK VE PROTESTOLU SENET NEDİR?
Karşılıksız çek, ibraz süresi içerisinde çeki düzenleyen kişinin hesabında çek tutarı kadar para olmaması durumunda kısmen veya tamamen ödenemeyen çek türüne denir. Yani kişi çek ile ödemeyi taahhüt ettiği parayı günü geldiğinde ödeyememiştir. Buna karşılıksız çek denir.
Protestolu senet de yine aynı mantık ile değerlendirilebilir. Kişi birine borcunu senet ile ödemeyi taahhüt eder. Ancak taahhüt ettiği vakitte borcunu ödemez ise alacaklı bu durumu resmi bir belge ile doğrulamak için protesto eder. Protesto, senedin ödenmediğini ve alacaklının bu durumdan ötürü hukuki yollara başvuracağını bildiren bir belge olarak bilinir. Bu duruma düşen senede protestolu senet denir.
