Diyarbakır’ın önemli ilçelerinden biri olan Bismil, köklü tarihiyle dikkat çekiyor. Mezopotamya’nın verimli topraklarında yer alan Bismil, binlerce yıl öncesine uzanan geçmişiyle bölgenin en eski yerleşim alanlarından biri olma özelliğini taşıyor. Tarihî kaynaklara göre Bismil ve çevresi, ilk yerleşim izlerine Neolitik Çağ’da kavuştu. Özellikle Ambar Höyük ve Hakemi Use höyükleri, ilçenin milattan önce 7000’li yıllara dayanan yerleşim izlerini ortaya koyuyor. Bu höyüklerde yapılan kazılarda bulunan seramikler, taş aletler ve yerleşim kalıntıları, bölgenin tarihin ilk tarım toplumlarına ev sahipliği yaptığını gösteriyor.
Bismil, tarih boyunca Sümerler, Akadlar, Asurlar ve Persler gibi birçok uygarlığın egemenliğine girdi. Roma ve Bizans dönemlerinde de stratejik önemini koruyan bölge, İslamiyet’in yayılmasıyla birlikte Emeviler ve Abbasiler döneminde önemli bir yerleşim alanı olarak öne çıktı. Selçuklu ve Artuklu dönemlerinde ise Bismil ve çevresi kültürel ve ekonomik açıdan büyük bir gelişim gösterdi. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Diyarbakır eyaletine bağlı olarak yönetilen Bismil, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte modern idari yapısına kavuştu. 1926 yılında ilçe statüsüne yükseltilen Bismil, bugün tarımsal üretimi, genç nüfusu ve dinamik yapısıyla Diyarbakır’ın en büyük ilçelerinden biri konumunda bulunuyor. Bismil’in tarihî zenginliği, kültürel çeşitliliği ve Mezopotamya'nın verimli topraklarından aldığı güç, ilçeyi hem geçmişte hem de bugün önemli bir merkez hâline getiriyor.
PEKİ, BİSMİL İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Araştırmalara göre ‘Bismil’ ismi, Arapça kökenli bir terim olan ‘Besmele’den türemiş olabileceği gibi, bazı kaynaklarda farklı açıklamalara da rastlanıyor. Yaygın bir görüşe göre, İslamiyet’in bölgeye yayılması sırasında, buraya yerleşen Arap toplulukları sık sık ‘Bismillah’ (Allah’ın adıyla) ifadesini kullanıyordu. Zamanla bu kullanım halk arasında sadeleşerek ‘Bismil’ şeklini aldı. Böylece ilçe, ismini kutsal bir ifadenin halk diline yansıyan halinden almış oldu. Bazı araştırmacılar ise Bismil isminin, Mezopotamya uygarlıklarına dayanan çok daha eski bir yerleşim adından evrilmiş olabileceğini savunuyor. Bu teoriye göre Bismil, binlerce yıl önce bölgedeki yerli halkların kullandığı bir yer isminin zamanla değişime uğramasıyla bugünkü hâlini aldı.
