ANTİK DÖNEM VE İLK YERLEŞİMLER
M.Ö. 3000’lere dönecek olursak, Çanakkale’nin topraklarında ilk medeniyetlerin izleri görülüyor. Beşiktepe ve Kumtepe yerleşimleri, bu dönemlerin sessiz şahitleriydi. Bu yerleşimlerin sakinleri, kalkolitik dönemin sakin bir yaşamını sürdürüyordu. Ardından Troya, bölgenin en ünlü yıldızı olarak parlamaya başladı. Efsanevi Troya, M.Ö. 3000'lerde kuruldu ve yüzyıllar boyunca çeşitli uygarlıkların dikkatini çekti.
Ancak Troya'nın yüceliği, deniz kavimlerinin karanlık fırtınalarıyla gölgelenmişti. M.Ö. 1200'lerde, bu deniz savaşçıları Troya'nın kapılarına dayandı ve şehri büyük bir yıkıma uğrattı. Fakat Troya'nın kaderi, zamanın akışında tekrar tekrar yenilenmeyi gerektiriyordu. Her seferinde, yeni bir uygarlığın filizleri bu topraklarda yeşermeye devam etti.
MİTOLOJİNİN PARILTISI
Çanakkale Boğazı, mitolojinin derinliklerinde de bir yer bulmuştu. Antik çağlarda bu boğaz Hellespontos olarak anılıyordu. Mitolojik öykülere göre, Karadeniz'e gitmek üzere boğazdan geçen Helle, altın postlu koçun sırtında iken denize düşmüştü. Bu olayın ardından, boğaz Helle’nin Denizi olarak anılmaya başladı. Helle’nin düşüşü, boğazın adını sonsuza dek belirlemişti.
Bir başka ünlü mit ise, Sestos ve Abydos arasındaki büyük bir aşkı anlatıyordu. Sestos’ta bulunan Afrodit Tapınağı’ndaki güzel rahibe Hero, Abydos’tan gelen yakışıklı Leandros’u bir bahar şenliğinde gördü. Leandros, Hero’yu görür görmez aşka düştü ve her gece boğazı yüzerek ona ulaşmaya çalıştı. Hero’nun yaktığı ateş, Leandros’un yolu bulmasına yardımcı oluyordu. Fakat bir gece, fırtına ve dalgalar Leandros’u yuttu. Hero, sevgilisinin ölümünü görünce kalbinde koca bir yara açıldı ve acıya dayanamayarak kendini denize attı. İki sevgili, boğazın kıyısında ebedi bir uykuya daldı, denize çiçekler bırakıldı. Bu masal, aşkın ve fedakarlığın simgesi olarak anlatılmaya devam etti.
TARİHİN AKIŞI VE ÇANAKKALE’NİN YÜKSELİŞİ
Osmanlı dönemine geldiğimizde, 1462 yılında, Çanakkale’nin temeli Çimenlik Kalesi çevresinde atıldı. Bu kale, bölgenin savunmasının anahtarıydı. Çimenlik Kalesi’nin etrafında, Fatih Camisi civarında Müslümanların kurduğu mahalleler, Çay Mahallesi’nde Romanlar ve Zafer Meydanı çevresinde Ermeniler kendi mahallelerini oluşturdu. Çanakkale, bu dönemde denizcilik ve ticaretle önemli bir liman şehri haline geldi.
18’inci yüzyılda, Boğazların ekonomik faaliyetleri yoğunlaştı ve Çanakkale limanları, bölgesel ticaretin merkezi haline geldi. Yahudiler, Musevi mahallesini kurarak kentin doğu tarafına yerleşti. Bu dönemde, Boğaz’ın ticari rolü ve diplomatik temsilcilikler, Çanakkale’ye gelen yabancı temsilcilerin sayısını artırdı ve kentin uluslararası önemini pekiştirdi.
SAVAŞLARIN GÖLGESİNDE
Ancak 20’inci yüzyılın başları, Çanakkale için zorlu bir dönem getirdi. Birinci Dünya Savaşı sırasında, İngiliz ve Fransız donanmaları Çanakkale Boğazı’nı geçmek ve Karadeniz’e ulaşmak için büyük bir saldırıya geçti. Osmanlı kuvvetleri, bu saldırıyı kahramanca püskürttü ve Boğaz’ın kontrolünü sağladı. Çanakkale Savaşları, hem Türk hem de dünya tarihinin önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve savaşın geçtiği alan günümüzde tarihi bir milli park olarak korunmaktadır.
KALE-İ SULTANİYE’DEN ÇANAKKALE’YE
19’uncu yüzyılın başlarında Çanakkale, Osmanlı döneminde önemli bir kale olarak bilinen Kale-i Sultaniye ismiyle anılıyordu; bu isim, şehrin stratejik rolünü simgeliyordu. Ancak şehrin gerçek ünü, 17’inci yüzyılda çömlek yapımında kazandığı başarıyla yayılmaya başladı. O dönem bir seyyah, Çanakkale'nin seramiklerinin kalitesinden etkilenip, bu ürünleri Hollanda'nın Delft şehrinde üretilenlerle kıyasladı. Çömleklerin kalitesi, Çanakkale'ye "Çanak kalesi" adını kazandıracak kadar etkileyici oldu ve şehrin uluslararası alanda tanınmasına katkı sağladı. Hem askeri hem de ticari başarılarıyla Çanakkale, tarih boyunca önemli bir merkez olarak parladı.
CUMHURİYET DÖNEMİ VE MODERNLEŞME
Savaşların ardından, 1949 yılında Çanakkale için ilk planlamalar yapıldı. Cumhuriyet Meydanı düzenlendi ve kent, modernleşme sürecine girdi. 1950'ler, 1970'ler ve 1980'lerde, Çanakkale büyük bir büyüme yaşadı. Eski mahalleler genişledi, yeni yerleşim alanları oluştu ve kentin dokusu zamanla değişti.
Bu masalsı tarih yolculuğu, Çanakkale’nin sadece bir liman şehri değil, aynı zamanda tarihin ve mitolojinin derinliklerinde bir hazine olduğunu gösteriyor. Her köşede geçmişin yankıları, her adımda efsanelerin izleri mevcut. Çanakkale’nin hikayesi, zamanın derinliklerinden günümüze uzanan bir efsane gibi yaşamaya devam ediyor. Bu topraklar, yüzyıllar boyunca sayısız olayın ve hikayenin şahitliğini yapmış ve tarihin akışında önemli bir yer tutmuştur.
