TEKNOLOJİ bağımlılığı, çocuk ve ergenlerin sosyal, duygusal ve akademik alanlarda olumsuz etkilere yol açacak şekilde teknolojik cihazları uygunsuz süre, şekil veya ortamda kullanması olarak tanımlanıyor. Bağımlılığın yalnızca kullanım süresiyle değil, aynı zamanda bireyin işlevselliğiyle de ilgili olduğunu belirten Çocuk Ergen psikiyatristi Arif Önder, “Süre önemli ama tek başına yeterli değil. Örneğin, günde 4 saat konsol oyunu oynayan bir çocuk okul hayatında sorun yaşamıyorsa bağımlılık tanısı almaz. Ancak, bu süre derslerde düşüşe veya arkadaş ilişkilerinde olumsuzluklara yol açıyorsa bağımlılık söz konusudur” ifadelerini kullandı.
TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞININ BELİRTİLERİ
Çocuk Ergen psikiyatristi Arif Önder, çocuklar ve ergenler arasında teknoloji bağımlılığının yaygın olduğunu vurguluyor. Aslı Kurt Genç tarafından yürütülen bir metaanaliz çalışmasında, ortaokul-lise öğrencilerinde yüzde 30, üniversite öğrencilerinde yüzde 13 oranında internet bağımlılığı saptanmış. Polikliniğe başvuran çocukların önemli bir kısmında teknolojinin kötüye kullanımının görüldüğünü belirten Önder, “Günümüzde madde, alkol veya sigara bağımlılığından daha fazla teknoloji bağımlısı çocuk görüyoruz” şeklinde konuştu.
Teknoloji bağımlılığının temel belirtileri arasında bireyin ekran karşısında geçirdiği zamanı kontrol edememesi, sosyal ilişkilerde azalma, okul notlarının düşmesi, devamsızlık ve okul reddi gibi sorunlar yer alıyor. Göz yorgunluğu, baş ağrısı, sırt ve boyun ağrıları gibi fiziksel sorunlar yaşanabilir ve uyku düzeninde bozulmalar görülebilir. Bağımlılık geliştiren çocuklar, sosyal izolasyon yaşayarak aile ve arkadaşlarından uzaklaşabilir, yüz yüze iletişimden kaçınabilir. Ayrıca, hareketliliği azalan çocuklarda obezite sık görülmektedir.
AİLELERİN ROLÜ
Ebeveynlerin, çocuklarının teknoloji kullanımı üzerindeki etkisinin büyük olduğunu belirten Önder şu ifadelere yer verdi: “Anne babaların ekran süresini kontrol etmesi ve sınırlar koyması gerekiyor. Ebeveynler, ekran kullanımıyla ilgili farkındalık oluşturmalı ve çocuklarına uygun davranış modelleri sunmalı. Ebeveynlerin özellikle çocukların ekran karşısında geçirdiği zamanı sınırlandırmaları gerekmektedir. Ebeveynlerin kendi teknoloji kullanımlarına da dikkat etmeleri önemli. Sporla uğraşan ve birlikte vakit geçiren ailelerin çocuklarında teknoloji bağımlılığı riski daha düşük.”
ÖNLEYİCİ ÖNERİLER
Teknoloji bağımlılığını önlemek için ailelere çeşitli önerilerde bulunan Önder, “Teknoloji bağımlılığını önlemek için erken yaştan itibaren makul kurallar koyulmalıdır. 2 yaş öncesi çocuklar mümkün olduğunca ekrandan uzak tutulmalı, 2-5 yaş arası dönemde kısa süreli olarak ebeveyn gözetiminde vakit geçirilebilir. İlkokul döneminden itibaren hafta içi günde maksimum 1 saat ekran karşısında vakit geçirmesine izin vermek önemlidir. Ayrıca, çocukların boş zamanlarında fiziksel aktiviteler ve hobilerle vakit geçirmeleri teşvik edilmelidir” dedi.
OKULLARDA FARKINDALIK
Okulların sosyal olanaklarını artırarak çocukları spor ve güzel sanatlar aktivitelerine yönlendirmesi gerektiğini savunan Önder, bu tür etkinliklerin çocukların fiziksel ve sosyal gelişimlerine önemli katkılar sağladığını vurguladı. “Ayrıca, dijital okuryazarlık eğitimi verilmesi, çocuklara teknolojiyi bilinçli kullanmayı öğretmek açısından büyük bir önem taşımaktadır” diyen Önder, bu eğitimlerin, çocukların dijital dünyada karşılaşabilecekleri tehlikeleri anlamalarına ve sağlıklı dijital alışkanlıklar geliştirmelerine yardımcı olacağını ifade etti. Bu şekilde, çocukların sadece akademik başarısının değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal gelişimlerinin de desteklenmiş olacağını belirtti.
TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Teknoloji bağımlılığının tedavisinde bilişsel davranışçı terapi, aile terapisi ve davranışsal müdahaleler gibi yöntemler öne çıkıyor. Teknoloji bağımlılığı tedavisinde çeşitli yöntemlerin bulunduğunu belirten Önder şunları söyledi: “Bilişsel davranışçı terapi, aile terapisi ve davranışsal müdahaleler bu süreçte önemli rol oynar. Ailelerin de tedavi sürecine dahil olmaları kritik bir nokta. Ergenlik döneminde çocuğa telefon satın alındıktan sonra Family Link tarzında denetleme uygulamaları kullanılması da önleme açısından önemlidir. Ebeveynlerin, çocuklarının ekran kullanımını sınırlama konusunda rehberlik alması gerekmektedir.”
Çocuk Ergen psikiyatristi Arif Önder, teknoloji bağımlılığı ile mücadelede farkındalık yaratmanın ve etkili yöntemlerin uygulanmasının kritik bir öneme sahip olduğunu vurguladı. Önder, toplumun bu konuda bilinçlenmesinin, ailelerin ve eğitim kurumlarının doğru stratejiler geliştirmesinin gerekliliğine dikkat çekerek sağlıklı teknoloji kullanımı konusunda eğitim ve rehberliğin çocukların gelişimi açısından hayati olduğunu belirtti. Önder, “Ancak bu şekilde, teknoloji bağımlılığının olumsuz etkilerini en aza indirebilir ve gelecekteki nesilleri daha sağlıklı bir şekilde yetiştirebiliriz” dedi.