Sıcak bir ampule dokunduğunuz zaman bilinçli bir düşünce veya efora gerek kalmadan eliniz derhal geri çekilir. Bu bir refleks örneğidir. Refleks, bir uyarıcı karşısında meydana gelen öğrenilmemiş, istemsiz bir tepkidir. Refleksin alında yatan nöral bağlantılar veya ağ genetik talimatlar tarafından önceden belirlenmiştir.
Bazı durumlarda, mesela doktor dizinize vurduğunda kaldırma refleksi omurilik tarafından kontrol edilir. Başka durumlarda örneğin, gözünüze aniden parlak bir ışık tutulduğunda gözbebeği refleksi, gözbebeğinizin daralmasına sebep olur. Hepimiz bazı programlanmış reflekslerle dünyaya geliriz ve sinir sistemine şekilde bağlandıklarına bağlı olarak hepsi aşağı yukarı aynı adımları takip eder.
Reflekslerin bu kadar hızlı meydana gelmesinin sebeplerinden bir tanesi, genetik olarak programlanmış olmaları ve nöral bağlantı gerektirmeleridir; bu da zaman kazandırmaktadır. Bir refleksin meydana gelme sırası şu şekildedir:
1)Algılayıcılar: Parmak uçlarınızdaki deride ısıya duyarlı algılayıcılar veya reseptörler bulunur. Sıcak bir ampule dokunduğunuzda deri algılayıcıları, geri çekme refleksini başlatan nöronları tetikler.
2) Getiren Nöron: Uzun dendritler, derinizdeki reseptörlerden aldıkları 'acı bilgisini' elektrik sinyali şeklinde omuriliğe taşır. Dendritler duyusal veya getiren nöronların (kırmızı oklar) parçasıdır. Getiren nöronlar veya duyusal nöronlar duyulardan omuriliğe bilgi taşır. Duyusal nöronların dendritleri 60-90 cm uzunluğunda olabilir ve parmak uçlarınızdan omuriliğinize kadar uzanır. Acı bilgisi omuriliğe ulaştığında ikinci bir nörona nakledilir.
3) Aracı Nöron: Getiren nöron omuriliğe ulaştığında acı bilgisini aracı nöron denen ikinci bir nörona aktarır. Aracı nöron; başlıca görevi nöronlar arasında bağlantı kurmak olan nispeten kısa bir nörondur. Bu örnekte aracı nöron acı bilgisini götüren nöron veya motor nöron denen üçüncü bir nörona aktarıyor.
4) Götüren Nöron: Aracı nöron omuriliğin içinde acı bilgisini götüren nöron veya motor nöron denen üçüncü bir nörona aktarıyor (mavi oklar). Götüren veya motor nöron, vücut içindeki çeşitli kas veya organlarda tepki üretmek için bilgiyi omurilikten taşır. Omurilikte bulunan (motor) nöron elektrik sinyallerini 60-90 cm uzunluğundaki akson ile eldeki kaslara gönderir. Bu elektrik sinyalleri 'hareket bilgisini' içerir ve elinizin hızlı bir şekilde, sizin düşünmenize gerek kalmadan çekilmesine yol açar. Buna ek olarak bir aracı nöron acı bilgisini beynin çeşitli bölgelerine taşıyacak olan başka nöronlara gönderecektir. Bu farklı bölümler elinizden gelen elektrik sinyallerini acı olarak yorumlar. Bu noktada beyniniz motor nöronlarınızı yüz ve ses kaslarınızı acı çekiyormuşsunuz gibi görünmenizi ve 'ahh' diye bağırmanızı sağlayacak şekilde yönlendirebilir.
Refleksin İşlevleri Sıcak bir nesneye dokunduğunuzda elinizi otomatik olarak çekmenizin, başınızı duyduğunuz sese doğru çevirmenizin ve bozuk bir yiyecek yedikten sonra kusmanızın başlıca sebebi hayatta kalmaktır. Milyonlarca yılda gelişen refleksler; vücudumuzu acıdan ve zarardan korur ve kalp atışlarının hızı, nefes alıp vermemizi ve kan basıncı gibi fizyolojik tepkileri otomatik olarak düzenler. Artık modern hayatta herhangi bir faydası kalmayan bir refleks, üşüdüğümüz zaman kollarımızdaki tüylerin dikilmesine yol açan piloereksiyon refleksidir. Piloereksiyon tüyleri kabartarak daha iyi yalıtım sağlayarak sıcaklığımızı korumamıza yardımcı oluyordu, ancak bu konuda giysiler artık daha kullanışlıdır…