Tarihin koridorlarında dolaşmak her an şaşırtıcı bir detayla, bir anıyla, bir bilgiyle, sizi etkileyecek, hatta sarsacak odalarla karşılaşabileceğiniz bir seyahat. Binlerce yıl ötede bir duvara çarpıp, bir sütunu kucaklayıp, bir heykele dokunup pat diye bugüne, şimdiye gelirsiniz ve heybenizde bir dolu şey olur. Bu sürprizlerle dolu bir zaman yolculuğu… Alanya’da basit, küçük, kare plan üzeri tek kubbeyle örtülmüş bir mescit sizi dünya denizlerine yelken açmaya davet ediyor. Alanya Belediyesi’nin restore ettirdiği bu yapı ‘Gemili Mescit’ diye anılıyor. Duvarlarında yaklaşık 170 gemi grafitisi duruyor. Resimler sıvaya küçük bir bıçak ya da sivri uçlu bir aletle kazınmış. Bazı gemi tasvirlerinde bayrak ve flamalar var. Gemilerin köşelerine yazılar da yazılmış. Ancak nemden bozulmuş bu yazıları okuyup, anlam çıkarmak neredeyse imkansız. Mescit mihrabının sağına ise 2 yunus, 1 köpek balığı ve bir fok çizilmiş.
Çok yaygın bir gelenek
Alanya’da gemi grafitilerine sadece bu mescitte rastlanmıyor. Tophane Mahallesi’ndeki yanık bir 18. yüzyıl evinde bulunan gemi grafitileri Alanya Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor. Alanya Kalesi kazılarında iki şapelde de gemi tasvirlerine rastlandı. Tarihi yarımadada bulunan Gemili Çeşme de adını alınlığındaki grafitiden alıyor. Ayrıca Syedra antik kenti yakınlarındaki Selçuklu yapısı Sedre Av Köşkü’nde de gemi grafitileri var. Aslında dinsel yapıların, hamamların, evlerin duvarlarına gemi resimleri çizilmesi, doğuda İsfahan’a, güneyde Nil’in ilk çağlayanına, kuzeyde Helsingör’e, batıda Ren vadisine dek uzanan yaygın bir gelenek. Anadolu’da da sadece Alanya’da değil, örneğin Simyrna’da MS 3. yüzyılda çizilen 21 gemi grafitisi bulundu.
Korkuteli’nde bile var
İznik Ayasofya Camisi’nin duvarlarında, kilise olduğu dönemden kalma 27 adet gemi çizimi kayda geçirildi. Miletos’taki Selçuklu hamamının duvarlarına kazınmış gemi resimleri biliniyor. Selçuk Ayasuluk Kalesi’ndeki hamamın ilk dinlenme odasında 15. yüzyıla ait bir Venedik kadırgası duruyor. Çanakkale’de Hüdavendigâr Camisi, Kaymak Mustafa Paşa Hamamı ve Cezayirli Hasan Paşa Köşkü’nün duvarları gemi grafitileriyle süslü. Trabzon’daki Ayasofya Camisi’nin dış duvarında yaklaşık 100 adet gemi motifi dikkat çekiyor. Bu gemi grafitileri sadece liman kentlerinde değil, denize kilometrelerce uzak Korkuteli’ndeki Çaybaşı Hamamı’nda da karşımıza çıkıyor.
Denizcilerin kadim inancı
Antik çağlara kadar dayanan bu moda, muhtemelen denizcilerin arasında süren bir inancın, geleneğin simgesi… Pagan dönemde denizcilerin, özellikle Apollon’a adak adadığı, dua ettiği, kazasız belasız yolculuk dilediği biliniyor. Demre Myra’daki güçlü Apollon kültünün denizcilikle, limanla yakın bir ilişkisi var. Myra’nın kutsal mahallesi diyebileceğimiz Soura’daki güçlü Apollon inancı bütün bölgenin merkeziydi. Myra, Soura ve önlerindeki liman yerleşimi Andriake, adeta bir iktidar-ekonomi-inanç üçgeni oluşturuyordu. Aynı kültün üzerine denizcilerin dostu Aziz Nikolaus’un oturması da ilginç. Denizcilerin kadim inancı sonraki dinlerde de devam ediyor. Şapellerde, mescitlerde görülen gemi grafitilerinin açıklaması bu olabilir.