Malatya, binlerce yıllık tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir şehir. İlk yerleşim izleri M.Ö. 6000’lere dayanan şehir, Hititlerden Perslere, Roma’dan Bizans’a kadar birçok medeniyetin izlerini taşıyor. Ticaret yollarının kesişim noktası olması nedeniyle tarih boyunca stratejik bir öneme sahip olan Malatya, her dönem cazibe merkezi oldu.
Tarihi kaynaklara göre Hititler döneminde ‘Meliddu’ adıyla anılan şehir, Roma ve Bizans dönemlerinde askeri ve ticari bir üs olarak öne çıktı. Arap akınlarının etkisiyle İslam ve Bizans dünyası arasında sınır mücadelesine sahne olan Malatya, Selçuklu hakimiyetine girdikten sonra Türk-İslam kültürünün önemli merkezlerinden biri haline geldi. Osmanlı döneminde ise tarımsal üretimi ve ticari faaliyetleriyle bölgesinin önde gelen şehirleri arasında yer aldı.
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Malatya, modern Türkiye’nin kalkınma sürecine hızla ayak uydurdu. 1927 yılında Sümerbank Bez Fabrikası’nın şehirde kurulması, Malatya’yı sanayileşme hamlesinin öncüsü haline getirdi. Eğitim, sağlık ve altyapı yatırımlarıyla dikkat çeken şehir, bu dönemde bölgesel bir çekim merkezi oldu. Malatya’nın dünya çapında tanınmasını sağlayan en önemli faktörlerden biri ise kayısı üretimi oldu. 20. yüzyılın ortalarından itibaren dünyanın en büyük kuru kayısı üreticisi haline gelen Malatya, ‘dünya kayısı başkenti’ unvanını kazandı. Tarımsal üretimdeki bu başarı, şehri hem ekonomik hem de kültürel açıdan uluslararası bir konuma taşıdı.
PEKİ, MALATYA İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Malatya, isminin kökeniyle de dikkat çekiyor. Tarihi kaynaklara göre, Malatya’nın adı ilk olarak Kültepe tabletlerinde ‘Melita’, Hitit tabletlerinde ise ‘Maldia’ olarak geçiyor. Şehrin isminin, Hititçede bal anlamına gelen ‘melid’ kelimesinden türediği ve Hitit kitabelerinde ‘öküz başı ve ayağı’ sembolleriyle ifade edildiği belirtiliyor. Bu bağlamda ‘Melit+ava’ ifadesi, ‘bal ülkesi’ anlamına geliyor. Tarih boyunca farklı uygarlıkların etkisiyle değişim gösteren isim, kitabelerde ‘Meliddu’, ‘Melide’, ‘Milid’ ve ‘Melitea’ gibi farklı biçimlerde yer aldı. Araplar, bölgeyi ele geçirdikten sonra şehri ‘Malatiyye’ olarak adlandırdı. Türklerin fethiyle bugünkü adı olan ‘Malatya’ kullanılmaya başlandı ve 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Malatya ismi resmileşti. Malatya’nın isim serüveni, şehrin binlerce yıllık tarihinin ve kültürel zenginliğinin bir yansıması olarak dikkat çekiyor. Bu kadim şehir, hem geçmişin izlerini hem de medeniyetlerin bıraktığı derin mirası adında taşımaya devam ediyor.