Urfa'nın tarihçesi, insan yerleşiminin M.Ö. 9500'lere kadar uzandığı bir zenginliğe sahip. Bu bölge, özellikle Göbeklitepe Höyüğü ile dikkat çekiyor. Bu höyük, insanlığın en eski tapınaklarından birini barındırıyor ve Neolitik dönemde tarım ve hayvancılıkla uğraşan topluluklar tarafından inşa edildiği biliniyor. Bugün Şanlıurfa’ya bağlı bir ilçe olan Harran ise M.Ö. 2. binyılın başlarından itibaren tarih sahnesine çıktı. Burada, Mezopotamya'nın önemli pagan merkezlerinden biri olan Sin Mabedi'nde önemli antlaşmalar yapıldı. Şehir, Asur, Babil ve Medler gibi çeşitli imparatorlukların egemenliği altına girdi. Edessa (günümüz Urfa) ise Selevkoslar döneminde kuruldu ve daha sonra Osroene Krallığı'na ev sahipliği yaptı. V. Abgar Ukkama'nın Hristiyanlığı kabul etmesi, şehrin dini önemini artırdı. Bu dönemde, Süryanice edebiyat ve bilimsel çalışmalar da burada gelişti.
Urfa, daha sonra Emevîler ve Abbâsîler dönemlerinde de önemini korudu. İslam fethinden sonra Ruha adıyla anılmaya başlandı fakat 11. yüzyılda Haçlıların işgali şehre yeni bir yön verdi. Haçlı Kontluğu döneminde, Hristiyanlık burada derin kökler saldı. Müslüman lider İmâdeddin Zengi, 1144’te şehri tekrar fethederek Müslümanların kontrolünü sağladı. Sonraki yıllarda, Urfa Eyyubîlerin, ardından Moğolların ve Memlûklerin hâkimiyetine girdi. 1516’da Yavuz Sultan Selim, Memlûkleri yenerek şehri Osmanlı topraklarına kattı. Urfa, bir sancak olarak Diyarbekir eyaletine bağlandı.
1900’lerin başında, Urfa, I. Dünya Savaşı sonrasında İngilizlerin ardından da Fransızların işgali altına girdi ama 1920’de Urfalı milisler şehri kurtardı. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924 yılında il statüsü kazanan Urfa, 1984’te ‘Şanlı’ unvanını aldı. 2016 yılında ise Türk Kurtuluş Savaşı’ndaki kahramanlıkları nedeniyle İstiklal Madalyası ile onurlandırıldı. Bu derin tarih, Urfa'yı sadece Türkiye'nin değil, dünyanın da önemli kültürel ve tarihi merkezlerinden biri haline getirdi.
PEKİ, ŞANLIURFA İSMİ NEREDEN GELİYOR?
İskender’in ölümünden sonra, Helenistik krallıkların hüküm sürdüğü bu topraklar, Selevkoslar döneminde Edessa ismiyle öne çıktı. Edessa adı, Yunan dilinde ‘suyu bol’ anlamına geliyordu. Şehir, içinden akan Karakoyun (Daysan) deresi ve kaynayan pınarlarıyla tam da bu tanıma uyuyordu. Ancak Süryaniler, bu ismi kullanmıyordu. Onlara göre şehrin ismi Urhay’dı. Urfa kelimesinin de bu eski isimden, Urhay’dan geldiği söyleniyor. Bazı kaynaklar, şehrin adının Yunanca ‘Osrhoëne’ veya Latince ‘Orrpei’den geldiğini, bu isimlerin de ‘kale’ veya ‘pınar’ anlamlarında kullanıldığını söylüyor.
Osmanlı döneminde ‘Ruha’ adı yaygınlık kazandı. Bu isim, şehrin Arapça adı olan Ruhâ’dan geliyor. 20. yüzyılın başlarına kadar Ruha olarak anılmaya devam etti. Genel kanı Urfa’nın Ruha isminin telaffuzu dolayısıyla değiştiği yönünde. 1984 yılında, Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla şehrin ismi ‘Şanlıurfa’ olarak değiştirildi. Kurtuluş Savaşı’ndaki kahramanlıkları ve azmi, şehre bu unvanı kazandırdı.
