ANTALYA’NIN halk oyunlarında Yörüklerin etkisi ağır basar. Özellikle Yörüklerin ilkbahar aylarında sahillerden yüksek yaylalara göçü ve sonbahar aylarında tekrar Antalya’nın sahil ovalarına kışlamak üzere dönmeleri, bu bölgenin oyunlarına, komşu yörelerden yeni bir akım ve ritim getirdiği gibi, o yörelere de birtakım danslar götürmüş ve o yöre folklorunda söz sahibi olmuştur. Örneğin Teke yöresi, bugün Antalya ili sınırları içinde yer almasına karşın bir teke oyunu olan Teke Zortlatması’nın, Yörüklerin Burdur-Isparta bölgelerinde oynanmakta olması bunun en güzel örneğidir. Peki, Antalya’nın en önemli kültürlerinden biri haline gelen ‘Teke Zortlatması’nın hikâyesini biliyor musunuz? Sizler için hikâyesini araştırdık…
TEKE ZORTLATMASI ADI NEREDEN GELİR?
Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından yayınlanan ‘Dünden Bugüne Antalya’ kitabında yer alan bilgiye göre, oynayanlara ve adı geçen bölgede yaşayanlara göre, bu ad, teke adı verilen erkek keçinin hareketlerini yansıtmasından dolayı verilmiştir. Zortlatma; sıçrama, hoplama anlamına gelir. Oyunun sekme, arkaya hızla dönerek yürüyüp kaçma, direnme ve korku dolu ani sıçramalar gibi figürleri tekenin hareketleri ile büyük bir benzerlik gösterir. 9/8’lik usulün sanat müziğindeki aksak ve raks aksağı olarak bilinen şeklinin 9/16’lık türevi Teke Zortlatması'nın en belirgin unsurudur. Teke Zortlatması’nın doğuş yeri, Yörüklerin yaşadığı dağlık yörelerdir. Çok hareketli, hafif sıçranarak oynanan bir oyundur.
OYUNUN DOĞUŞ HİKÂYESİ
Sonbahar mevsimi tekelerin çiftleşme zamanıdır. Bu mevsimde sürü içindeki tekeler, dişilerine kur yaparak, hoplarlar, zıplarlar. Taştan taşa ritmik hareketlerle, coşku içinde zıplayan tekeyi gören çoban da, bu hareketlere kendini kaptırarak, o da sürüdeki tekelerin hoplayıp zıplamalarına uygun bir ritimle hoplayıp zıplamaya başlar. Sekerek, taşlarda sesler çıkararak yapılan bu zıplayışlara, sonraları bir müzik de uydurulur. Bu müzik ve dans daha sonraları daha da geliştirilerek Teke Zortlatmaları ortaya çıkmıştır. Ayaklarla topuk vurma, diz çökme, yalpa yapma hareketleri oyunun ana hareketidir.
OYUN NASIL OYNANIR?
Bu oyun iki bölümden oluşmaktadır. Oyuna başlamadan önce bölgede guval denilen bir kaval havası çalınır. Bir uzun hava olan guval, ezgi ile karışık söyleyişi ve ağlayışı yansıtan bir ağıttır. Isparta çevresindeki Yörüklerde Garip, Kerem, Afşar ve ninniler guval olarak okunur. Guvaldan sonra çok hızlı bir ritimle asıl zortlatmalara geçilir. Başlangıç havası “Teke dağlarım duman bürüdü” sözleri ile başlar. İkinci faslın ilk oyunu ise “Ardıcın iyisi özünden olur”dur. Ağırlama kısmının bulunmadığı teke zortlatmalarında ‘yeldirme veya yelleme’de oyun başlar. Kollu, kolsuz, sağ kol havada yürümelerle, sol kol havada iken çökme ve el çırpma bittikten sonra hoplatmaya geçilerek hızlı bir şekilde bu figürler tekrar edilir. HABER/ÇİĞDEM KORKAN