Van Gölü kıyısında, tarihin derinliklerinde gizli kalmış bir yerleşim merkezi vardı. Bu topraklar, bereketli akarsuları ve elverişli iklimiyle medeniyetlere yuva olmuştu. Binlerce yıl önce, M.Ö. 5000-3000 yıllarında Hurriler bu topraklarda ilk devletlerini kurdu. Sonra, Urartular sahneye çıktı. M.Ö. 900’lerde, başkentleri Tuşba olan büyük bir krallık inşa ettiler. Bir zamanlar, Urartu Kralı Sarduri, Van Kalesi’ni yaptırırken bu kalenin gölgesinde hikâyeler filizleniyordu fakat tarih acımasızdı. M.Ö. 612’de Medler gelip Urartu Krallığı’nın sonunu getirdi. Ardından Persler, Makedonyalılar ve Partlar, bu bereketli topraklarda hüküm sürdü.
Zaman geçtikçe, Van, Sasaniler ve Bizans arasında çatışmalara sahne oldu. Sonunda, Müslüman ordular 644’te bu toprakları fethederek yeni bir çağ başlattı. Bu sırada, bölgedeki Ermeni azınlığı, kısa bir süre kendi krallıklarını kurdu. Akdamar Kilisesi gibi muazzam eserler inşa ettiler. 1071’de Malazgirt Zaferi’yle Van, Büyük Selçuklular’ın topraklarına katıldı. Selçukluların ardından Eyyübi ve Karakoyunlu dönemleri geldi; eski Van şehrinde camiler yükseldi. Osmanlılar 1548’de Safevileri yenip şehri fethettiklerinde, Van yeni bir döneme girdi.
19’uncu yüzyılda bu huzurlu görüntü, karışıklıklarla sarsıldı. Ermenilerin ihtilal cemiyetleri kurarak silahlanması, şehrin kaderini değiştirdi. 1915’te Ruslar şehri ele geçirdiğinde, Van alevler içinde kaldı. Osmanlı halkı, yüreklerinde korkuyla şehri terk etmek zorunda kaldı. Türk ordusu 1918’de Van’a girerek şehri kurtardı. 1923’te Cumhuriyet’in kuruluşuyla Van yeniden inşa edilme sürecine girdi. Yeni bir hayat doğarken tarihinin derinliklerinden gelen hikâyeleriyle Van Gölü kıyısındaki bu topraklar, bir kez daha uyandı.
PEKİ, VAN İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Van’ın adının kökeni, tarihin derinliklerinde kaybolmuş çeşitli rivayetlerle dolu. Evliya Çelebi, ‘Seyahatnamesi’nde Büyük İskender’in Van Kalesi’ndeki Vank adlı bir mabede atıfta bulunarak buraya Van adını verdiğini yazdı ama bu bilgi kesin olmaktan çok bir efsaneydi. Bir başka rivayet ise şehri güzelleştirip genişleten bir yöneticinin adıyla bağlantılı. Bu valinin adı Van olduğu ve şehrin bu nedenle bu ismi aldığı söyleniyor.
Ancak en mantıklı görüş, ismin Urartuca ‘Biane’ veya ‘Viane’ kökünden türediği yönünde. Urartular kendilerini ‘Bianili’ olarak tanımladıkları için bu ismin Urartular döneminde Van bölgesinde yaşayan birçok insan topluluğunun adını taşıyan bir yerleşim yeri anlamına geldiği düşünülüyor. Tarihin akışı içinde bu rivayetler birbirine karışıp Van’ın isminin kökenini belirsizleştiriyor ama bu karmaşa, Van’ın tarihine ve kültürel zenginliğine bir katman daha ekliyor. Her bir rivayet, şehrin geçmişine ışık tutarken farklı medeniyetlerin ve dillerin etkileşimini de gözler önüne seriyor.