Göbeklitepe’nin kardeşi Karahantepe’de bulunan yabani eşeği, Pazartesi günü Ters Köşe’ye misafir etmiştik. Göbeklitepe’nin şöhreti malum. Son yıllarda her türlü asparagasın, uyduruk bilginin, palavranın, istismarın konusu oluyor bu coğrafya. Uzaylılar, diğer boyuta açılan kapı, astral seyahat filan ayağına binlerce liralık özel turlar düzenleyen sahtekarlar bile çıkmaya başladı. Patara kazılarına büyük emek veren Havva İşkan’ın bu sahtekarlara tepkisi gündem oldu. Yaban eşeği buluntusu üzerine uyarılarını tekrarlayan Havva İşkan, Ters Köşe okurlarına selam söyledi. “Bilim, sevimli eşek buluntusuna hemen yanıt verdi” diyerek Domuztepe Kazı Başkanı Halil Tekin’e dikkatimizi çekti. Domuztepe de, Göbeklitepe, Karahantepe, Sayburç gibi ‘Taş Tepeler’ denilen bölgede yer alıyor. İnsanın hocası bir şey söyler de kayıtsız kalınır mı? Hemen açtık Halil Tekin’in 3 bölümden oluşan ‘yaban eşeği’ notlarını. Daha doğrusu, Havva İşkan’ın deyimiyle ‘sevimli eşek buluntusuna’ ilişkin verdiği bilgileri.

VİYANA’DAKİ EŞEKLE AKRABA

Halil Tekin hoca, Karahantepe’de bulunan çizimin, soyu tükenmiş olan Suriye Yaban Eşeği özellikleri gösterdiğini söylüyor. Bu eşek türü ‘onager’ diye adlandırılıyor. Yaban eşeğinin daha önce Göbeklitepe kazılarından bilindiğini söyleyen Tekin, “Göbekli Tepe’de hem dikili taşlar üzerinde kabartma olarak, hem de bizzat yaban eşeği kemikleri ortaya çıkarılmıştı. Hatta bu kemiklerin DNA sonuçları Viyana Hayvanat Bahçesi’ndeki son Suriye yaban eşeği ile karşılaştırılmış aralarında uyum gözlemlenmişti” diyor.

EŞEKLİ SAVAŞ ARABALARI

Bu eşek türü, Suriye’nin yanı sıra, Türkiye, Irak, Ürdün, İran, Filistin ve Arabistan’ı içine alan geniş bir coğrafyada binlerce yıl yaşadı. Halil Tekin, Neolitik dönemde, bölgedeki tüm yerleşik toplulukların dikkatini çeken yaban eşeğinin kısa mesafede atlardan çok daha hızlı koştuğunu vurguluyor. Eti de lezzetliymiş. Gelin Halil Tekin hocayı dinleyelim: “Onager, özellikle Sümer kent devletleri zamanında gündelik yaşamın bir parçası haline gelmiş ve tekerleği keşfeden Sümerliler arabaya bu eşekleri koşmaya başlamıştır. MÖ 3. binyılın ortalarına tarihlendirilen ve arkeolojide ‘Ur Standardı’ olarak bilinen eserde Sümer savaş arabaları onagerler tarafından çekilmektedir”.

ATLARDAN HIZLI KOŞUYOR

MÖ 370 civarında yazdığı Anabasis’te Suriye’nin yaban hayatı hakkında ayrıntılı bilgi sunan Atinalı Ksenophon, deve kuşu ve ceylanlara ek olarak, Suriye’de karşılaşılan en yaygın hayvanların yaban eşeği olduğunu bildiriyor. Yerli atlıların zaman zaman eşekleri kovaladığını ve eşeklerin atlardan daha hızlı koşabildiğini belirtiyor. Bunları aktaran Halil Tekin, “Eşeklerin atların sadece kısa bir mesafe önünde koştuğunu, sonra durup atların yaklaşmasını beklediklerini ve sonra tekrar koştuklarını söyler. Kendisini de çok etkileyen bu hayvanları dikkatli bir planlama yapılmadan yakalamanın imkânsız olduğunu belirtmektedir. Xenophon ayrıca eşek etinin daha yumuşak ve kısmen geyik eti gibi tada sahip olduğundan söz eder. Herodot ünlü Historia kitabında Perslerin doğum günü için verdikleri ziyafette yaban eşeği etinin ayrıcalıklı bir konumda olduğuna vurgu yapar. Farklı alt türleri bulunan yaban eşeği (onager) günümüz Ortadoğu’sunda nesli tükenmiş olmakla birlikte, Asya’da hala yaban hayatının bir parçası olarak yaşam sürmektedir” diye bilgi veriyor.

‘5 çuval moloz’ cezası

Muratpaşa Belediyesi, ‘konteynerlerin dışına çöp atan, toplama günleri haricinde dal, mobilya ve moloz atığı atan, konteyner kenarına 5 çuvaldan fazla moloz atığı bırakanlar hakkında Kabahatler Kanunu kapsamında cezai işlem uygulanacağını’ duyurdu. Yaz sonu, sonbahar başında evlerde tadilat artıyor. Halkımız, bir yandan boya-badana yaptırırken, bakım-onarım işlerini de aradan çıkartıyor. Tabii bunun hafriyatı var, molozu var, atığı var. Moloz 5 çuvalı aştığı zaman, onu kaldırma ilçe belediyesinin işi olmaktan çıkıyor. Vatandaşın para verip kaldırtması lazım… Para vermek yerine, çöp konteynırlarının yanına yığıyorlar. Biraz daha uyanık olanlar ise, parça parça atıyormuş. Yani 5 çuval bugün, 5 çuval yarın. İşte bu tadilatçılara ceza geliyor. Peki vatandaş hafriyatı olduğunda kimi arayacak? ABİM’i arayacak.